Hispania (XII); Insulæ Baleares et Pitiusæ

INSVLÆ BALEARES ET PITIVSÆ

ex Theatrum orbis terrarum sive atlas novus in quo tabulae et descriptiones omnium regionum Pars secvnda (Bibliotheca Cervantina)

Insularum Hispaniis adjacentium celebriores sunt, Baleares duæ; item Pitiusæ, Ebusus & Ophiusa. Baleares vulgo Majorica & Minorica appellantur. Sitȩ sunt ex adverso Tarrconensis Hispaniæ, nec longo a se invicem intervallo. A magnitudine Majores Minoresque plurali numero, vel etiam singular Major Minorque appellantur. Funda olim bellicosæ, unde & nomen traxisse putantur, quasi ---GRIEGO---, id est, a jaculando. Græcis Gymnesiæ dictæ, ---GRIEGO---, id est, a nuditate, quod incolæ aliquandiu nudi vitam egisse dicantur. Nunc vulgo Majorca & Minorca. Piratica olim incolæ maxime vivebant, Carthaginensibus iidem contra Romanos stipendiarii, donec Hispanis debellatis, a Romanis subigerentur. Mauri postea est ex Africa occuparunt, cum Hispanias diriperent, regnumque adjecta Ebuso insula in iis condiderunt, quos tandem Iacobus Arragoniæ rex ejecit. Majoris Balearis insulæ forma quadrata est, quatuorque angulis totidem coeli plagas spectat. Palumbariæ portus, cui Columbaria insula objecta est, ad Occasum pertinet. Promontorium Salinarum ad Meridiem. Medio fere intervallo Majorica urbs, insulæ caput, interjacet. Petræ & S. Vincentii promontoria ad Orientem vergunt & Septentriones. A Petræ promontorio Polentia haud remota est, olim Romanorum colonia, nunc modicum oppidum, sed portu insigne. Palumbariæ portus triginta millibus pass. ab urbe dissitus est. Sanctæ Pontiæ portus paulo ulterius est versus Meridiem & Occasum. Capta urbs Majorica a Iacobo Arragonum rege anno 1230. Sedes Episcopi ac domicilium in hac urbe constitutum est. Est insuper ferax valde atque omni rerum copia affluens, neque facile ullibi tam angusti spatii insulam reperias, (centum mill. pass. in longitudinem, in circuitu vero 480 mill. patet) quæ tam variam tamque eximiam fructuum atque animalium, non ad usum modo & alimentum, sed etiam ad delitias mortalium, abundantiam suppeditet. Nam præterquam, quod tribus urbibus, tum oppidis ac pagis multtis & portubus undique frequens est; frumento etiam, sale, oleo, vino, caseoque, pucude & armentis, atque ferina carne tantopere abundat, ut non solum incolis, verum exteris copiose sufficiat. Nam & Balearica vina, auctore Plinio, Italis nota satis atque approbata fuere; & oleum caseumque non modo proximis Valentiȩ, Cataloniȩq; regnis, sed Gallicæ quoque ac Ligusticæ oræ sufficit. Præterea cuniculorum, cervorum atque damarum tanta hic est multitudo, tam certa venatio, ut hæc una profecto possit quantum satis est carnium incolis subministrare, præter porcinas, quarum tanta hic est copia, ut etiam ad exteros sectæ & conditæ transmittantur. Atque his addi potest, delitiarum loco, perutilis, salutaris atque delitiosa myrtus, e cujus flore liquor omni thure Sabæo odoratior elicitur. Vniversam insulam, cum ab Arragoniis occuparetur, quindecim oppidis constitisse refert R. Iacobi historia, quorum nomina præter urbem majorem, tum Pontiam & Polentiam, Romanorum colonias, barbara sunt, atque a Saracenis imposita.

Majorica urbs, inquit Bernardinus Gomesius lib. VII, in medio fere insulæ posita est, mari sese inter caput Figuerarum & Capendoracatum, quæ 15 milliaribus inter se distant, totidem ad urbem usque insinuante. Qui sinus alioqui permagnus, portus sit celeberrimus, tantumque non a Libonoto vento tutus: sed quo interior, eo sit longe tutior, ob constructam atque manufactam molem, quæ in mare ex urbe prominet, eique e regione respondet promontorium Portopini, inde dictu, quod ab altera promontorii parte versus Occasum, maris sinus exiguus sese terræ ingerat, ac parvum portum efficiat, Portopineum nuncupatum. Id ergo promontorium cum manufacta mole tranquillum atque ab omni prorsus vento tutum urbis portum reddit. Vrbs partim in excelso colle, partim in planitie explicata est, & per acclivitatem conjuncta. Tamesti in colle, qui mari ac portui imminet & præruptus est; expugnationis tempore, arx sola sita erat: postea vero templum maximum & Episcopalis domus cum speculatorio deambulacro, unde prospectus & maris amoenus ac perjucundus ju¿ss?u Regis exædificata fuere. Fluvius etiam non longe a fontibus dimanans, qui sese illico in mare præcipitat, mediam interinterluit; magnoque illi est usui, non modo ad ejus salubrem purgationem, & hortorum, quibus maxime decoratur ipsa, irrigationem; verum ad navium etiam aquationem & portus commoditatem. Denique urbis ambitus, qui muro satis amplo munitur, ac collem cum ipsa planitie comprehendit, tam latus est, ut præter hortos, domiciliorum sex millia contineat, quæ cum aliis operibus tum magnificentissime exstructa sunt, tum urbem, quæ decem nunc patet portis, omnium Europæ pulcherrimam & conspiciendam efficiunt.

Minor Balearis, vulgo Minorica, orientalior est, quam Majorica; distatque ab illa quinque aux sex leucis. Vnam habet urbem, quæ hodie ab insulæ nomine Minorica appellatur, & plures pagos, duos itidem portus, quorum alter Maon, alter Formelle dicitur. Insula ambitu patet CL mill. pass. altis montibus & nemorosis undique cincta. Mediterraneæ partes ubertate soli & pascuorum bonotate Majoricæ minimecedunt. Mulos autem alit præstantissimos & qui maximopere commendantur.

Propinquæ Balearibus sunt Pitiusæ insulae, quæ duæ itidem sunt: major dicitur Yvica hodie, olim Ebusa, centum circiter millia passuum ambitu complectens, & decem aut undecim leucis a continente separata. Hæc insula oppidum habet ejusdem cum insula nominis. ager illius fertilis frumenti & fructuum omnis generis ferax. Hodie a copia salis commendatur, quem hinc in Italiam & alias Europæ partes evectare solent.

Minor dicitur veteribus Ophiusa aut Colubraria, hodie vulgo Formentere, a priori ad Austrum sita, & paulo longius a continente disjuncta; circiter LXX mill. pass. ambiens: pene deserta ob multitudinem serpentum, quibus abundare fertur; cum Yvica nullum animal venenatum toleret, ac ne noxium quidem ullum, præter cuniculos; qui segeti subinde infesti sunt, & consitos recens agros subruunt.

<< Hispania XI (Granata et Mvrcia)       Hispania (XIV): Andalvsia, continens Sevillam & Cordvbam>>