NOVUM LITERAE MARROCINAE (Pater Declanum)

Hispaniarum Regnum, mensis Aprilis MMXXIV: 

 

fons: https://x.com/i/web/status/1783242628877766692

Materna Vox Ecclesiae (scholae latinae linguam vulgari hispanicae)

I - Historia linguae latinae. 

II - Pronuntiatio linguae latinae ecclesiasticae.  

III - Declinationes. Pater Noster. Pistorium. 

IV - Declinatio II. Ave Maria. Pius XI. 

V - Declinationes I, II. Verbum latinum. Gloria in excelsis. Pius XII. 

VI - El adjetivo latino (I). San Juan XXIII nexus 

VII - Declinatio III. Sanctus. Concilium Vaticanum II. 

VIII - El adjetivo latino (II). Preposiciones. El Credo. nexus 

IX - Grados del adjetivo. La 4ª conjugación. Salve Regina. nexus 

X - Declinatio IV. 5ª conjugación. Ave maris stella. nexus 

XI - Declinatio V. Repaso de gramática. Confiteor. nexus 

XII - Pronombres personales. Temas de perfecto. Canon Romano I. nexus 

XIII - Adjetivos posesivos. Perfecto de la 2ª conjugación. Canon Romano II. nexus 

XIV - Pronombres III. Temas de perfecto. Canon Romano III. nexus 

XV - Otros pronombres. T. de perfecto. Canon Romano (IV). nexus 

XVI - Los números. Canon Romano (V). nexus 

XVII - Las Conjunciones. Canon Romano (VI). nexus 

XVIII - Las Preposiciones. Introducción al subjuntivo. Summorum Pontificum. nexus 

XIX - Los adverbios (I). Subjuntivo de la 1ª conjugación. nexus 

XX - Los adverbios (II). Subjuntivo de la 2ª conjugación. nexus 

XXI - El modo subjuntivo, los casos nominativo y vocativo. Tertuliano. nexus 

XXII - Subjuntivo de la 2ª declinación. Plegaria II. Acusativo. Ovidio. nexus 

XXIII - Subjuntivo de la 3ª conjugación. Genitivo. Salmo 42. Virgilio. nexus 

XXIV - Subjuntivo de la 4ª conj. Dativo. Prefacio Cristo Rey. San Cipriano. nexus 

XXV - Subjuntivo de la 5ª conj. Ablativo. Prefacio I de Adviento. nexus 

XXVI - Voz pasiva y complemento agente. Prefacio de la Inmaculada. Horacio. nexus 

XXVII - El gerundio latino. Plegaria Eucarística III. San Ambrosio. nexus 

XXVIII - El gerundivo latino. Plegaria Eucarística III. Marcial. nexus 

XXIX - El participio latino. Plegaria Eucarística IV. Julio César. nexus 

XXX - Imperativo latino. Relativo. Plegaria Eucarística IV (II). San Jerónimo. nexus 

XXXI - El infinitivo latino. Ofertorio del Vetus Ordo. nexus 

XXXII - El supino latino. Locuciones lugar-tiempo. Prefacio Cuaresma. Plauto. nexus 

extra - Passio secundum Ioannem: texto latino, traducción y comentario espiritual. nexus 

XXXIII - La voz pasiva latina. El pregón pascual (I). Boecio. nexus 

XXXIV - Conjugatio II pasiva. Subordinadas finales. Cicerón. nexus 

XXXV - Conjugatio III pasiva. Subordinadas Consecutivas. San León Magno. nexus 

XXXVI - 4ª Conj. pasiva. Subordinadas condicionales. Séneca. nexus 

Civitates Hispaniæ (III): Burgos

CIVITAS BURGUENSIS 

Ex Civitates Orbis Terrarum , nexus imaginis magna 

Bvrgos, celevris admodum & antiquißima Galleciæ ciuitas. Quam Burgensem nunc vocant, & Masburgi dictam fuiß quondam legimus. Quæ dicebatur & Auca, quod nomen mihi vero similius eße videtur. Propterea, quodetiam montes, apud eande, vrbem, nunc Ocani dicuntur, & Aucani melius dicerentur. Tametsi Plinius non Aucam, sed Ceucam nominauit. Est autem Burgensis ciuitas, vt diximus, antiquißima, multisq; rebus insignis, & inter primarias vrbes totius Hispaniæ merito referenda. Cuius incolæ non ociosus, non circumforanei sunt, sed omnes, non modo viri, sed etiam fœmiæ, labore manuum suarum victum quærunt, & honestißime viuunt, & alii mechanicas artes, alii disciplinas liberales exercent. Mercatores, qui ciuitatem opulentam faciunt, fideles sunt, & liberales. Sacerdotes diuini cultus, & rerum sacrarum studiosi, divinis officiis, & literarum studiis diligenter incumbunt. Magistratus, & Reipublicæ gubernatores, communibus commodis rectißime prudentißimeq; prospiciunt. Sic itaque cunctis ciuitatis ordinibus officium suum, libere recteque facientibus, tota ciuitas indies augetur, indies magis illustratur. Equites, qui plures in ea sunt & potentes, immunitates, leges, & privilegia, quibus ciuitas gaudet, conseruare ac tueri diligentißime student. Est præterea ciuitas magnis & pulchris, nec minus commodis ædificiis adornata. Foris venalibus, plateis, vicis, pontibus, templis, cœnobiis, amnibus exculta: Cuius ecclesia maior, intus & extra, opre est, & ædificio mirabilis. In qua res diuina sæpenumero celebratur, cantoribus & organis in quinq sacellis, inter se distantibus, nec aliis alios perturbantibus. Ex sacellis vero & sacrariis, quæ multa sunt, illud, v?num Castellæ Comestabilis, conspicuu atque distißimum, non Ecclesiæ solum Burgensis, sed etiam cunctis ciuibus magno est ornament. Sunt & extra vrbe domus hospitales, quæ regiæ dicuntur, insignes & memorabiles, & maximi census. Quarum institutiones & ordines viuendi, qui sancti sunt, & maxime laudabiles, causa breuitatis omitto. Dicam tamen breuiter, de monasterio monialium, & sanctißima domo, quoniam res est insignis & memorabilis. Quam domum Huelgas vocant Hispani, Cuius maxima sacerdos sub imperio suo, diligentique custodia, centum quinquaginta monialibus imperat, & sanctißime consulit. Quæ quidem moniales sunt omnes equitum nobilumque principum filiæ, & familiæ generosæ. Præest etiam hæc sacerdos, quam Abadesam vocant, aliis septendecim monasteriis, & oppidis quatuordecim non ignobilibus, atque aliis minoribus quinquaginta. Confert præterea sacerdotia multa sacerdotibus, & census commendatarios viris XII. contribuit, & alia beneficia & officia, & suis populis magistratus & gubernatores eligit. ædificauit autem hanc domum & opus ingens Rex Sanctius, qui propter opera, quæ fecit mirabilia, cognomen Amati promeuit. Est itaque hæc vrbs multis magnisque rebus memorabilis, Cuius homines sunt humanißimi, & aduenas maxime diligunt. Sunt & fidelißimi suis principibus, & hospites patientißime tolerant, & honorificentißime tractant. Hæc ex Lucio Marineo Siculo excerpsimus.

Civitates Hispaniæ (II): Bilbao

 BILBAO VULGO, LATINIS FLAVIOBRIGA

Ex Civitates Orbis Terrarum vel De praecipuis, totius universi urbibus, liber secundus,

nexus imaginis

Bilbao, vernacule, Latinis Flauiobriga, & Flauiogallica olim dicta, vrbs Cantabrorum est in Hispania, celebris, & variis rebus ad humanæ vitæ sustentationem necessariis, abundans. Tribus vero in primis affluit, a quibus maxime commendatur: situs videlicet oportunitate, annonæ copia, negotiorumq; & hominum mirabili varietate & multitudine, sita est enim in loco plano, a mari duobus miliaribus distans aëre vti temperato, sic valde salubri. Nam abea parte, qua terram respicit, magnis montibus circundata, nec frigori nimio obnoxia est, nec calore nimio torrida. Ab altera parte, oppidulum habet in ora maritima, Portugalette, vulgo nuncupatum, a quo riuus quidam, maris ingens brachium, non solum in hanc vrbem vsq; sed in ipsas etiam domos, influit. Hoc importari atq; exportari paruo negotio, viliq; pretio, varia mercium, aliarumq; rerum genera indies est videre. Tanta annonæ copia abundat, vt vix in tota Hispania aliud oppidum sit, quod ei hac in re conferri posit. Triciti semper ingentem vim asseruat. quo sit, vt nec inopia, nec fame vnquam laboret. Panem habet singulari excellentia præditum, singulatim id genus, quod incloæ vernacule, de arregoriaga, aut, pan del fuego, vocant, quem in furno non coquunt. Est etenim tam præstanti sapore, vt non sit, cui recte comparetur. Vini quoq; an vllum genus desideret, non facile est dicere. Nam præter vernaculum & domesticum, tanta aliorum vinorum copia huc aduehitur, vtvltra viginti vinorum genera, quandocunq; libeat, facile inuenias. Carnium insigni & copia, & bonitate gaudet, in primis vero ouillæ, & bouillæ, volucrumque omnis generis. In foro indies centum & plures puellas videre est, quæuis annonæ genera, copiose vendentes, quæ omnes incedunt capite aperto & nudo, capillisq; tonis, nec tamen propterea inelegantes. Heic est enim moris, virgines, ante, quam nuptæ sint, nec capillos alere, nec velari. Nec est etiam cur piscium vllum genus requirat, cum & optimos habeat, & quantos fere velit, eosque recentes. Pomorum est ei tam vberrimus prouentus, vt nisi qui viderint præsentes, facile adduci non possint, vt credant. Decem enim marauadisiis, quod pecuniæ genus istic loci minimum est, & decimam fere stuteri Brabantici partem valore æquat, tatum pomorum vulgo emitur, quantum mulus, consueto onere portare solet. Frequentia commerciorum florentissima est. Hac enim plerunque & importari solet, quicquid vel Anglia, vel Belgica, vel Gallia mittit, & quantumq; Hispania cum aliis communicat, eadem hac solet exportari. Inter cætera vero, quæ euehuntur, plurima est excellentissima lana, ex qua in Belgica deportata, præstantissimi panni fiunt. Constat, hac lana quotannis quinquaginta naues onerati, quibus quinquagesies mille saccos, & amplius, auehi confirmant. In ipso foro machina est ad imponendas nauibus merces exponendasq; apte constructa. vbi quantus sit toto die negotiorum feruor, mirabile est videre. Tota vrbe passim nil videas, quam officinas & cellas, reponendis & custodiendis mercibus, aptas, perpetuo plenissimas. Nauigationis enim commoditate fit, vt vel raro, vel nun quam contingat plane euacuari. Naues in hac vrbe, & eius territorio quotannis plurimæ fiunt, quarum nonnullæ ingentes & altæ, secundum priuilegia, quæ habet, aliæ vulgaris magnitudinis & formæ, pene innumeræ. Reperire heic est ciues, qui soli, propria pecunia vno anno, tres quatuorue naues ædificari curant. Hinc etiam omne genus apparatus nautici heic fieri consueuit. Hæc de ea Petrus de Medina in Hispaniæ descriptione, lingua vernacula scripta.

Civitates Hispaniæ (I): Barcino

BARCINO

Ex Civitates Orbis Terrarum , nexus imaginis

Barcino pulcherrima citerioris Hispaniae ciuitas, in Mediterranei maris littore sita, ab Amilcare, cui Barca cognomen, anno ante aduentũ Christi fundata, vt in Eusebio computatur, CCXXXIIII quem Carthaginenses cum iusto exercitu in Hispaniam miserant, a Vasæo, Tarapha, & Floriano de Campo cap. XIIII lib. IIII perhibetur. Anno Domini DCCXCII Iacobus Meierus in chronico rerũ Flandicarum, & Platina in vita Leonis III Barcinonem a Carolo Mauris ereptam, & Christianis esse traditam affirmant. Quamuis deinde graues a Mauris calamitates perpessa fuerit, L. Marineus Siculus, principio libri noni, de Barcinone comitibus, refert. Raymundus Berengarius, eo nomine primus, Barcinonæ Comes, militari virtute pręclarus, Ecclesiam Cathedralem Barcinonensem, sedente Guilaberto pontifice, sub honore S.Crucis, sanctæq; Eulaliæ, Anno ab incarnatione Iesu Christi, MLVIII condidit, priuilegiaq; plura cõcessit, terminos Episcopatui præfixit, eandemque Ecclesiam, pluribus muneribus, redditibusq; dotauit, & in eadem Ecclesia, vna cum Almode coniuge, sepultus fuit. In cuius sepulchro, quod adhuc cernitur, intus Epigramma reconditum est. Hic est Raymundus Berengarius, Princeps Barcinonæ, Comes Gerundensis & Marchio Ausonensis, qui mortuo patre, Berengario Comite, non tantum partem Barcinonæ principatus a Mauris occupata recuperauit, verum etiam Reges duodecim Maurorum, campestri prælio victos, sibi tributarios fecit: vnde cognomen fortitus est, Propugnator & Murus Christiani populi. Extant etiam Barcinonæ, alterius monumęti vestigia, in vico paradysi, sublimiore eius vrbis parte, nempe Athaulfi Hispaniarum regis, & non Herculis, vt fama habetur, Sepulchri eius authore Hieronymo Paulo Barcinonensi, Author est Tarapha L. Marineus Siculus lib. XIII de Aragoniæ Regibus, mirifice hanc vrbem commendat.

Barcino ciuitas illustrißima, principibus, equitibus, nobilißima, omnibus rebus, quæ ad viuendi vsum pertinent, ditißima, omnium fere ciuitatum terra, mariq; potentißima, multis magnisq; rebus domi, forisq; gestis, clarißima, adeo, vt eius nomen atque potentia non immerito Hispaniæ, Galliæ, Africæ, cæterarumq; nationum principibus timora vel maximo fuerit.

Florebat enim non solum maximus opibus, ac diuitiis, sed etiam plurimorum virorum prudentia singulari, optimis moribus & institutis. Ciues omnes, in administranda Republica, atque adaugenda, quasi veterum Romanorum ordinem, moremq; sequebantur. Qui nihil nunquam nimis, sed omnia tam publica, quam priuata, pro modo, rationeq; faciebant. Non igitur illorum diuitias, resq; familiares vllae discordiæ, non lites, non iuditia, non iurgia, non seditiones, vt in plerisq; fit, minuebant. Quippe, qui ratione potius, naturaq;, quam legibus viuere malebant. Nobiles, armis & equis, officiisq; militaribus studebant, hisq; sese exercebant, & aduersus hostes feroces erant. Mercatores honestißime commercia tractabant. In quibus exercendis, non tam quæstus auidi, quam vere fideles, ac liberales erant. Sacerdotes, & omnes, qui rerum sacrarum cum amgerebant, pie, sancteq; semper viuebant, summaq; veneratione atque timore, diuino cultui, sacrisq; rebus incumbebant.

Reliqui ciues, cuiusq; ætatis, aut liberalibus, aut mechanicis artibus, quibus erat cultißima ciuitas, operam dabant. In quæ nemo circumfer animus, id est, desidiosus & inanis erat, sed honesta alii alia negoyia exercebant. Itaq; nemo malus, nemoq; pauper, sed optimus quisque erat, atque ditißimus, hac fama ciuitatis, non ex Hispania tota solum, sed ex aliis quoq; multis nationibus homines huc vndique quotidie conueniebant, ciuitatemq; libenter incolentes, indies maiorem ditioremq; faciebant. Hinc præterea multæ ciuitates, ordinem, moremq; viuendi sanctißimum, hinc exempla Reip. pulcherrimæ, hinc cæteras bonas artes imitabantur. De conditore tamen eius affirmare nihil ausim, siquidem omnium, qui de ea scripsêre, de authore incerta opinio est. Nam quod nonnulli de Barcanona pueriliter fabulantur, ego quidem non minus falsum, quam ridiculum existimo. Cæterum, fuit olim ciuitas situ admodum parua, & a littore maris, vno fere statio remota. Pulchra tamen ædificiis, & altis totamæ nibus clausa. Fuerunt & ciuitatis portæ quatuor, in totidem mundi partes vergentes, æquo fere omnes inter se spatio distantes, quæ adhuc extant, & in ipsus pene ciuitatis vmbilico visuntur. Postea vero, crescente hominum multitudine, bis vndique magnificis ædibus, conspicuis sanctorum templis, bis etiam præualidis muris, superbisq; turribus, cincta est. Quæ quidem, etsi magnitudine nonnullis vrbibus cedit, ædificiorum tamen elegantiâ, littoris amœnitate, viarum munditie, vicorum rectitudine, æqualitate domorum, amœnißimis hortis, quos variis arboribus,  nonnullis palmis, quæque domus cultißimos habet, forma denique rerum omnium, & excellenti pulchritudine, meo quidem iuditio, cui absit inuidia, cunctis prospecto ciuitatibus, est anteponenda. Plura præterea de hac ciuitate, memor atu digna, narnare poßimus, quæ, ne longius ab incœpto discedamus, omittimus.

Hispania (XIII): Andalvsia, continens Sevillam & Cordvbam

ANDALVSIA, continens SEVILLAM & CORDVBAM

ex Theatrum orbis terrarum sive atlas novus in quo tabulae et descriptiones omnium regionum Pars secvnda (Bibliotheca Cervantina) 

Hispania Bætica hodie tres regiones complectitur, Andaluziam, Granatam & Extremaduram. Andaluzia, quam quidam Vandaliam, Vandalorum domum, Wendenhuys vocant, montibus Granatensibus & Morinæ jugis clauditur, freto Gaditano ad Meridiem, & ripis fluminis Anæ ad Septentiones. Ad portum veluti maris Mediterranei jacet, beneficio freti Gaditani, quod in latitudinem (teste Botero) 14 milliaria Italica patet, in longitudinem viginti quinque. A parte Hipaniæ tribus cornubus prominet, super quæ condita sunt Gibraltar, Tariffa, Barbatæ: ab Africæ parte totidem, ubi sunt Septa, Alcazzar, & Tanger. Gibraltar ad radices montis Calpe, qua Occidentem aspicit, sita est, qui mons fere totus mari ambitur, nisi qua angusto calle continenti jungitur, cui in opposito littore Africæ objacet Abila. Celebrem hunc locum fecit illustris illa victoria navalis, quam de Hispanorum classe reportavit heros fortissimus Iacobus Heemskerck. Extra fretum ad Oceanum Atlanticum jacet insula Cadix, septigentis pedibus a continent distans. In qua unum est oppidum, Romanorum temporibus florentissimum, nun Cadix Hispanis, nostratibus Calis Malis vulgo dictum. Gades, inquit Nonius, insula est ad Bętis ostia, qua Europa ab Africa dirimitur, & unde Tyrrheni maris faucibus Oceani æstus immittitur, angusto spatio a continenti & veluti flumine abscissa. Hodierno die navigationis beneficio & salinis fovetur, tum ex thynnorum captura multum emolumenti capit; omnis generis frugum & generosi vini feracissima, cum olim a continenti 700 pasibus divulsa esset, nunc ponte illi jugitur.

Inter Gades & continentm est Portus Regalis, vulgo Puerto Real, & paulo ultra S. Mariæ, ubi Guadalæte amnis in Oceanum exit. Hic magna reperitur vis candidi salis, quæ aliis Europæ locis infertur. Hinc exiguo promontorio superato S. Lucar de Barameda aditur, navium statione & appulsu nobilis.

Præcipua Andaluziæ pars est conventus Hispalensis, qui omnium regionum & conventuum Hispaniæ, tum populorum frequentia & humanitate, tum divitiis, & beata rerum omnium copia felicissimus jure censetur. Longe lateque patet hoc territorium in ducenta ferme egregia oppida, vicis quam plurimis non annumeratis, ut unus hic conventus pluribus oppidis juridicus nunc sit, quam omnes quatuor simul in ea provincia fuere, quas auctore Plinio 175 tantum jura decidisse constant. Nam quota pars hæc fuerit, si centum pagorum millia accenseantur, quæ a Divo Ferdinando rege, in Hispalensi agro, quem Axara¿f/s?ium Arabes vocarunt, cum ipsa urbe in fidem recepta sunt? Sed ea expulsis Barbaris magna ex parte desolata sunt: limites autem ut ab antiqua conventuum descriptione multum recessere, ita ad Vambæ regis formulam cunctis Hispaniæ Ecclesiis præscriptam propius accedunt. Habet enim hæc diœcesis ab Ortu Cordubense territorium, ab Occasu Algarbiorum fines: quæ pars septentrionem spectat, eam Lusitaniæ ditionem attingit, quæ Magistratus S. Iacobi vocatur. Cetera vero Meridie versus Gaditano Conventu & Oceano clauduntur. Metropolis est Hispalis, hodie Sevilla, quę ita Bæticæ universas urbes nobilitate opibusque longe antecedit, ut cæteras Hispaniæ provincias Bætica. Colonia fuit Romanorum, cognomine Romulensis. De origine ejus ambigunt scriptores, quidam ad Hispanlum Herculis Lybici filium, ex Berosi mente, referunt. Isidorus vero lib. 15 Orig. Iulium Cæsarem refert Hispalim condidisse, eamque ex suo & urbis Romæ nomine, Iuliam Romuleam nuncupasse. Philostratus in vita Apollonii Tyanæi, lib. 5, cap. I, Ispulam; Silius vero Italicus Hispal vocat, unde ait: Et celebre Oceano, atque alternis æstibus Hispal. Vocatam autem Hispalim vult Isidorus a situ, eo quod in solo palustri, suffixis profundo palis locata, ne lubrico & instabili fundamento caderet. Arias Montanus, apud Ortelium, ait Hispalim, Phœnicum nomen esse, a Spila vel Spala deflexum, quod planiciem sive virentem regionem significat, quam suburbanus ejus ager egregie refert. Vrbs certe est amœnissima, & in primis, non Hispaniæ modo, sed & Europæ, nobilis & opulenta, ad Bætim amnem posita, murorum ambitu, ædificiorum structura & cultu conspicua. Suburbium habet amœnum & amplum, cui Trianæ nomen, ponte sublicio urbi conjunctum. Ager vicinus planus & lætissimus, summumque hic Liberi & Cereris certamen, sed præcipuus olei proventus. Huc ex universi orbis plagis, maxime vero ex India Occidentali incredibiles opes advehuntur. Vnde adeo opibus pollet, ut regi suo cogantur annuatim sesquimillionem aureorum obsequii & vectigalium ergo pendere, quantum vix integra alibi regna. Templum habet celeberrimum, & mole sua maximum, turremque egregiæ altitudinis illi adnexam: D. Virgini id sacrum, in cujus impensas annuas, triginta millia aureorum destinata ferunt. Mirum est quod Plinius refert lib. II, cap. XCVII, Hispali puteum ¿puctum? fuisse, qui crescente maris æstu minueretur, augeretur vero decedente, ceteris natura vulgaris. Portum ipsi aperit fluvius Bætis, hodie Guadalquivir, ad cujus sinistram ripam jacet. Æstus marinus duas leucas supra urbem percipitur, magnamque copiam sturionum & alosarum suppeditat. Superioribus annis viginti quatuor millia civium familiam alentium censa sunt. In Triana vero cives ter mille. figura urbis ad rotundam accedit. Est inea ampla & magnifica domus, quæ Gubernatores & Consules habet duodecim, & a mercimoniis Indicis vocatur La casa de la contraction de las Indias.

Hispalensis Archiepiscopus post Toletanum primas fert in Hispania. Habuit olim a suffragiis undecim Episcopos, ut ex Conciliorum subscriptionibus constat: Cordubensem, qui nunc a Toletana sede jus sacrum petit: Iliberitanum, Ilipensem, Tuccitanum, Malacitanum, Ægabriensem, ubi nunc Cabra; Ossonobensem, Asindensem, Abderitanum, Astigitanum, Italicensem, ab Italica nobilissima Romanorum colonia, quæ Trajanum, Hadrianum, Theodosium Imperatores dedit. Hodie Hispalensis Antistes Suffraganeos Episcopos habet Malacitanum, Gaditanum, & Fortunatarum Insularum. Reditus ejus annui sunt 24000 ducat. Canonicos habet Hispalensis Ecclesia 40, & undecim sacerdotia. Sunt prætera in ea Ecclesia Sacrifici viginti, quos a numero vicenarios vocant, qui nocturnis diurnisque sacris cantibus vacant, & ducenti alii Sacerdotes, qui privatis sacellis ministrant. Beneficia adhæc per omnem Dioecesin opima sexcenta fere, quorum multa singulis, & binis etiam aureorum millibus censentur: minoru vero sacerdotiorum, quas capellanias vocant, duo ferme millia numerantur. Sunt etiam in hac dioecesi innumera monachorum & sacrarum virginum monasteria, inter quæ excellit Carthusianum illud, quod ad Bætimm in ipso Hispalis prospectu magnificentissime exstructum est.

Et licet urbs hæc Mercurio magis, quam Phoebo semper dedita, & commerciis quam literis notior fuerit, summa tamen ingeniorum fastigia edidit. Quem enim D. Isidoro præ¿s?¿f?eras? vitæ enim sanctitate, literis tum sacris, tum profanis, paucis æqualis, inferior nemine. Satis eum superque doctum illud Originum opus posteris commendat. Nostra etiam memoria eloquenti philosophia, & philosophica eloquentia insignem virum Sebastianum Foxium, Morzillum, & Benedictum Ariam Montanum  Theologum, Poetam, linguarum peritia, Hebraicæ præsertim, nemini secundum protulit.

-------------cambio columna----------------------

Secunda civitas est Corduba quasi Cor Bætis, ut alludere placuit Ioanni Gerundensi. Sita est enim in ipso ferme Bæticæ provincię meditullio, atque in his ejus populis, qui Turduli ab Ptolomæo, Plinio & Strabone nominantur. Ab ortu ea regio ad Bastulos seu Basteranos usque protenditur: ab occasu Turdætanos contingens, Hispalensi tractu terminatur. Habet ad meridiem late patentes campos, qui ad Mediterraneum mare & Herculeum fretum expanduntur. Qua vero parte septentrionem Corduba spectat, posita est ad ipsas Marianorum montium radices, vulgo Sierra Morena. Ea verum horum montius pars, quæ Cordubæ imminet, aut saltus Castulonensis est portio, aut cum eo ad ortum conjungitur. In his montibus, authore Plinio, Bæturia regio, a Bæti flumine nomen accipiens, in duas partes divisa, ad Anam usque fluvium excurrit; Ipse Bætis, qui Cordubam alluit, Cirtius olim & Tartessus, ut apud Plinium, Livium & Strabonem est, dictus, tanta semper celebritate fuit, ut toti provinciæ nomen dederit; tanta porro est magnitudine, ut ingentia flumina exorbens, ab Mauris inde nomen acceperit: Quadalquivir namque, quod huic fluvio nunc nomen ab iisdem impositum, magnum flumen ipsorum lingua significat. Ab ortu vero ad occasum latus Cordubæ Australe lambens, ita montes a planitie disterminat, ut id sibi studio habuisse natura videatur; quo diversissima soli discrimina sejungeret, & eo tanquam limite separaret. Hinc montana, quæ ipsa suburbia pene contingunt, celsis collibus elata, duris cautibus prærupta, hortis, vineis, olea & omnium generum arboribus sunt consita. Inde campestris regio trans flumen complanata, nuda, glareis & luto friabilis, frugibus tantummodo ferendis est accommoda. Hujus vero tractus quæ sit feracitas, inclyta civitatis horrea, tota Hispania celeberrima, ostendunt. Alterius vero soli montibus prætenti quanta sit amœnitas cum insigni fertilitate conjucta, vix quisdam satis digne possit explicare. Ipsæ præcisæ rupes, scopuli ipsi, ubi planum quidpiam non soli (neq; enim solum est illud, sed lapidum strues) verum quicquid id est plani, Loton suavissimam & ¿f/s?iliquam sponte nascentes, sativas vero oleam, vitem, ficum, cerasum, mala Punica & Persica, pruna, & quod magis mirandum sit, citria mala omnis generis abunde producunt. Præstant hoc ipsum magna exparte fontes copiosæ, purissimæ, suavis & ad potum salubris aquæ, quibus passim pene irrumpentibus, irrigua omnia circum circa fiunt. Hinc valles urbi propiores non nisi a pulchritudine, Val hermoso; a paradisiacis hortis, Val parayso; a Regiis, Arrica¿s?¿f?a; a rosarum multitudine, La senda del rosal; aut a florum aspectu, Mira flores, nomen invenere. Hinc vini & olei Cordubæ tanta est copia, atq; exuberantia, fructuum omnis generis tanta ubertas, ut hoc unum aliam quantumvis celebrem civitatem magno opere posset nobilitare. Mala autem citria omnis generis tantopere in ea urbe exuberant, ut advenis & peregrinis hominibus frequenter sint stupori, non cumuli solum, qui per plateas venales vili pretio cernuntur, sed etiam qui novorum frctuum adventu, per agros & sterquilinia projiciuntur: decussis non modico impendio ex arboribus malis, ne superfœtantes flores impediant. Florum autem ipsorum in his arboribus tanta undiquaque intra urbem & per vicina urbana est copia, tanta verno tempore fragantia: ut non jam, quod de iidem floribus Virgilius dixit,

Animas & olentia civesOra illis foveant, & senibus medicentnr anbelis; sed suavissimo odore urbs tota, vicinique agri, perfundantur, & ad eam suaveolentiam captandam noctu homines pervigiles discurrant. Ne tamen diutius in Cordubæ amœnitate & ubertate celebranda sit immorandum; unum satis sit testis præstantissimi testimonium: ipse sit Muça dux Arabum, Hispaniæ totius victor, quique ea omnem perlustraverat, & undique percognitam habuerat. De eo Rasis Maurus in Arabum historia his ipsis verbis, Latine fideliter redditis scribit: Abibus Aluydi filius, homo qui nullatenus in re ulla mentiretur, ita scripsit: Quum Muça Cordubam egressus, in Africam navigaturus, summis Hispaniæ proceribus deducentibus, iter occiperet, & in collem, unde urbis totius prospectus patebat, venisset: mula, cui insidebat, retro conversa, aliquantulum consistens, urbem tacitus contemplabatur; & tandem in hæc verba cum gemitu propuit : Eheu Corduba, quantum es insignis! quæ & quantæ tuæ sunt deliciæ! Quantum tibi bonorum Deus voluit conferre! Hæc loquutus, mœrens iter continuat.

Metalla Cordubensia sunt etiam inter authores celebratissima. Auriferam enim vocat Silius Italicus:

Nec decus auriferæ cessavit Corduba terræ.

ÆsMarianum Plinio maxime laudatu, hodieque prope urbem, effoditur: uti & argentum vivum & stibium. Pomœrium urbis ejus amplissimum est, sed domicilia ob multitudinem hortorum rariora. Quadratæ est figuræ, oblongior tamen, quam latior. Suburbana illius spatiosa, ita ut aliud oppidum videantur, maxime id quod Orientem spectat. Ad Occidentem palatio regio superbit, quod suis muris cinctum est. Habet & sub se Lorenam, cum aliis 550 habitationibus. Maximam hæc urbs jacturam passa est ano 1589, a terræ motu, qui multa eaque magnifica ædificia prostravit. Quam maxime celebrem eam faciunt natales Lucani, L. Annæi Senecæ, & Ossi illius, qui Constantini Magni tempore Concilio Niceno interfuit. De Seneca vide Statium in Genethliaco Lucani. Martialis, Duosque Senecas, unicumque Lucanum facunda loquitur Corduba. Silius eam auriferæ terræ decus appellat. Hic natos Poetas peregrinum quid & pingue sonare scripsit M. Cicero. In antiquis lapidibus cives dicuntur Patritienses. Episcopum habet, cujus reditussunt 12000 ducat.

Tertia Iaen, oppidum amplum, & opulentum, templis cœnobiisque egregie ornatum, abundat vino, oleo, tritico, ferina carne, melle, fructibusque omnis generis. copiosum ibi sericum, nobilitas frequens & illustris. Vrbs sita sub alto colle, muris propugnaculisque cincta est, fontesque habet am---oe---nos.

Numerantur præterea in Andaluzia centum & octo magna municipia : nobiliora sunt, Alcaraz, Vbeda, Baeza, Andujar, Alcala real, Martes cum castello super rupem, Cabra, Aquilar, Archidona, Palma, ubi Xenil fluvius in Bætim confluit, Pegnaster, Cermona, Estopa frumenti dives, Vtrera, Nebrissa urbs antiqua, Arcos, Moron frumenti dives, sed aquarum inops. Nebrissa, hodie Lebrixa, octo millibus passuum a Bæti distat, oppidum peramœnum cum vetusta arce, agro beatissimo undique cinctum. Sequuntur hæc quatuor maxima municipia; Eciza, ad ripam Xenil, ubi copia xyli & cannabis colligitur, olim Astigi & Augusta firma. solum undique fecundum & conpascuum, ac pecori optimum : unde incolæ lanificio maximam operam impendunt: Antiquera in duas partes divisa, quarum una in monte, altera in plano sita. Ossuna oppidum aqua caret; conterminus ager arborem nullam præter oleam fert: ceterum pecoris messiumque uberrimus. Vrbs est quatuor aut quinque millium focorum. Xerez de la Frontera urbs murorum ambitu conspicua. ager est vinetis arvisque lætissimus:nulla ejus portio inculta aut otiola, sed vel vitibus, aut frugiferis arboribus egregie consitus, aut olea segeteque ornatus. Generosissima fundit vina, quæ non solum Europæi nostri, sed & Indi expetunt. Moris est hac in urbe ditioribus, immensæ altitudinis puteos defodere, quibus annonam multos in annos conservant, quos lapidum mole tectos, sine peculiari Senatorum consensu aperire est vetitum.

Longum foret municipia omnia enumerare. Minime tamen prætereunda duo, Almaden & Marchena. 
Almaden in diœcesi Cordubensi ad ordinem Alcantaræ pertinet. hic ditissimæ sunt 
argenti vivi venæ. Marchena in confinibus Granatæ & Andaluziæ est, in cujus agro 
præstantissimæ indolis equi nascuntur, quos vulgo Ginettos vocant. Trans Bætim Palos 
occurrit cum modico portu, & mox Lucena; & trans fluvium Tinto, Niebla, & paulo ulterius S. 
Michael & Ajamontium, cui bonitas & præstantia vini famam dedit. Portum habet percommodum & 
ingressum e mari satis altum.
Nulla Hispaniæ pars Andaluzia fructibus ditior, frumento abundantior, gregibus & armentis 
copiosor, maxime equis; ita ut merito horreum, penuarium, & staublum Hispaniæ dici possit.
Olivetis unice dives est. Cumque omnium feraz sit, tum vel præcipue inexhausta & diviti 
metallorum vena scatet, quin & minio inter cetera felix. Auræ hic ita lenes, annique 
tempestates adeo mites, ut non frustra antiquitas hac potissimum Hispaniæ parte Elysios 
campos esse crediderit. Incolæ corpore sunt eleganti & bene composito, animo fero & 
arroganti; cauti, suspicaces, furaces, meri ostentatores, magis in præliis dextri, quam 
fortes.
Nomen Andaluziam supra habere diximus a Vandalis, quod hi a Gothis pulsi hoc loco sedes suas 
fixerint: quibus postea ejectis, in Africam concesserunt. Historia hæc est: Rodericus XXV 
Gothorum rex, in quo regium Gothorum nomen defecit, Comitem quendam Iulianum Præfectum 
constituerat Mauritaniæ Tingitanæ: ejusque absentis interea filiæ stuprum intulit. Quo pater audito, Saracenos ex Africa evocavit, justissimum dolorem suum regis vindicta solaturus. Hi anno salutis 714 Duce Muzamisso per angustias freti Herculei ingressi, biennii spatio totam fere Hispaniam 
occuparunt, præter Astures natura loci munitos. Periere tantillo tempore utrimque 7000 hominum millia. Saraceni potiti imperio, Christianorumque, quoad fieri potuit, religione & sacris extirpatis, regna inter se partiti sunt. Primum fecere Cordubæ, quod ipsi vocavere Abenalibeticum, Alterum apud Hispalin, Tertium apud Carthaginem novam. Donec a Ferdinando III his locis pulsi Granatam concesserunt, anno 1216, & a Ferdinando IV penitus ejecti sunt, anno 1494.

<< Hispania (XII); Insulæ Baleares et Pitiusæ

Hispania (XII); Insulæ Baleares et Pitiusæ

INSVLÆ BALEARES ET PITIVSÆ

ex Theatrum orbis terrarum sive atlas novus in quo tabulae et descriptiones omnium regionum Pars secvnda (Bibliotheca Cervantina)

Insularum Hispaniis adjacentium celebriores sunt, Baleares duæ; item Pitiusæ, Ebusus & Ophiusa. Baleares vulgo Majorica & Minorica appellantur. Sitȩ sunt ex adverso Tarrconensis Hispaniæ, nec longo a se invicem intervallo. A magnitudine Majores Minoresque plurali numero, vel etiam singular Major Minorque appellantur. Funda olim bellicosæ, unde & nomen traxisse putantur, quasi ---GRIEGO---, id est, a jaculando. Græcis Gymnesiæ dictæ, ---GRIEGO---, id est, a nuditate, quod incolæ aliquandiu nudi vitam egisse dicantur. Nunc vulgo Majorca & Minorca. Piratica olim incolæ maxime vivebant, Carthaginensibus iidem contra Romanos stipendiarii, donec Hispanis debellatis, a Romanis subigerentur. Mauri postea est ex Africa occuparunt, cum Hispanias diriperent, regnumque adjecta Ebuso insula in iis condiderunt, quos tandem Iacobus Arragoniæ rex ejecit. Majoris Balearis insulæ forma quadrata est, quatuorque angulis totidem coeli plagas spectat. Palumbariæ portus, cui Columbaria insula objecta est, ad Occasum pertinet. Promontorium Salinarum ad Meridiem. Medio fere intervallo Majorica urbs, insulæ caput, interjacet. Petræ & S. Vincentii promontoria ad Orientem vergunt & Septentriones. A Petræ promontorio Polentia haud remota est, olim Romanorum colonia, nunc modicum oppidum, sed portu insigne. Palumbariæ portus triginta millibus pass. ab urbe dissitus est. Sanctæ Pontiæ portus paulo ulterius est versus Meridiem & Occasum. Capta urbs Majorica a Iacobo Arragonum rege anno 1230. Sedes Episcopi ac domicilium in hac urbe constitutum est. Est insuper ferax valde atque omni rerum copia affluens, neque facile ullibi tam angusti spatii insulam reperias, (centum mill. pass. in longitudinem, in circuitu vero 480 mill. patet) quæ tam variam tamque eximiam fructuum atque animalium, non ad usum modo & alimentum, sed etiam ad delitias mortalium, abundantiam suppeditet. Nam præterquam, quod tribus urbibus, tum oppidis ac pagis multtis & portubus undique frequens est; frumento etiam, sale, oleo, vino, caseoque, pucude & armentis, atque ferina carne tantopere abundat, ut non solum incolis, verum exteris copiose sufficiat. Nam & Balearica vina, auctore Plinio, Italis nota satis atque approbata fuere; & oleum caseumque non modo proximis Valentiȩ, Cataloniȩq; regnis, sed Gallicæ quoque ac Ligusticæ oræ sufficit. Præterea cuniculorum, cervorum atque damarum tanta hic est multitudo, tam certa venatio, ut hæc una profecto possit quantum satis est carnium incolis subministrare, præter porcinas, quarum tanta hic est copia, ut etiam ad exteros sectæ & conditæ transmittantur. Atque his addi potest, delitiarum loco, perutilis, salutaris atque delitiosa myrtus, e cujus flore liquor omni thure Sabæo odoratior elicitur. Vniversam insulam, cum ab Arragoniis occuparetur, quindecim oppidis constitisse refert R. Iacobi historia, quorum nomina præter urbem majorem, tum Pontiam & Polentiam, Romanorum colonias, barbara sunt, atque a Saracenis imposita.

Majorica urbs, inquit Bernardinus Gomesius lib. VII, in medio fere insulæ posita est, mari sese inter caput Figuerarum & Capendoracatum, quæ 15 milliaribus inter se distant, totidem ad urbem usque insinuante. Qui sinus alioqui permagnus, portus sit celeberrimus, tantumque non a Libonoto vento tutus: sed quo interior, eo sit longe tutior, ob constructam atque manufactam molem, quæ in mare ex urbe prominet, eique e regione respondet promontorium Portopini, inde dictu, quod ab altera promontorii parte versus Occasum, maris sinus exiguus sese terræ ingerat, ac parvum portum efficiat, Portopineum nuncupatum. Id ergo promontorium cum manufacta mole tranquillum atque ab omni prorsus vento tutum urbis portum reddit. Vrbs partim in excelso colle, partim in planitie explicata est, & per acclivitatem conjuncta. Tamesti in colle, qui mari ac portui imminet & præruptus est; expugnationis tempore, arx sola sita erat: postea vero templum maximum & Episcopalis domus cum speculatorio deambulacro, unde prospectus & maris amoenus ac perjucundus ju¿ss?u Regis exædificata fuere. Fluvius etiam non longe a fontibus dimanans, qui sese illico in mare præcipitat, mediam interinterluit; magnoque illi est usui, non modo ad ejus salubrem purgationem, & hortorum, quibus maxime decoratur ipsa, irrigationem; verum ad navium etiam aquationem & portus commoditatem. Denique urbis ambitus, qui muro satis amplo munitur, ac collem cum ipsa planitie comprehendit, tam latus est, ut præter hortos, domiciliorum sex millia contineat, quæ cum aliis operibus tum magnificentissime exstructa sunt, tum urbem, quæ decem nunc patet portis, omnium Europæ pulcherrimam & conspiciendam efficiunt.

Minor Balearis, vulgo Minorica, orientalior est, quam Majorica; distatque ab illa quinque aux sex leucis. Vnam habet urbem, quæ hodie ab insulæ nomine Minorica appellatur, & plures pagos, duos itidem portus, quorum alter Maon, alter Formelle dicitur. Insula ambitu patet CL mill. pass. altis montibus & nemorosis undique cincta. Mediterraneæ partes ubertate soli & pascuorum bonotate Majoricæ minimecedunt. Mulos autem alit præstantissimos & qui maximopere commendantur.

Propinquæ Balearibus sunt Pitiusæ insulae, quæ duæ itidem sunt: major dicitur Yvica hodie, olim Ebusa, centum circiter millia passuum ambitu complectens, & decem aut undecim leucis a continente separata. Hæc insula oppidum habet ejusdem cum insula nominis. ager illius fertilis frumenti & fructuum omnis generis ferax. Hodie a copia salis commendatur, quem hinc in Italiam & alias Europæ partes evectare solent.

Minor dicitur veteribus Ophiusa aut Colubraria, hodie vulgo Formentere, a priori ad Austrum sita, & paulo longius a continente disjuncta; circiter LXX mill. pass. ambiens: pene deserta ob multitudinem serpentum, quibus abundare fertur; cum Yvica nullum animal venenatum toleret, ac ne noxium quidem ullum, præter cuniculos; qui segeti subinde infesti sunt, & consitos recens agros subruunt.

<< Hispania XI (Granata et Mvrcia)       Hispania (XIV): Andalvsia, continens Sevillam & Cordvbam>>